Polska awangarda filmowa od lat 20. do lat 60. – pionierskie realizacje polskiego filmu awangardowego - Spotkanie dedykowane pamięci Marcina Giżyckieg

Organizator:

Kino Elektronik

Polska awangarda filmowa od lat 20. do lat 60. – pionierskie realizacje polskiego filmu awangardowego - Spotkanie dedykowane pamięci Marcina Giżyckieg

Prowadzący zajęcia: dr Marcin Borchardt

Filmy zaprezentowane w bloku:

„Mieczysław Szczuka - 5 momentów filmu abstrakcyjnego” Marcina Giżyckiego, 2006, 2 min
„Henryk Berlewi – Kinefaktura” Marcina Giżyckiego, 2012, 3 min
„Europa” Franciszki Themerson i Stefana Themersona, 1931–1932, 12 min
„Przygoda człowieka poczciwego” Franciszki Themerson i Stefana Themersona, 1937, 8 min
„Apteka” Bruce’a Checefsky’ego, 2001, 5 min
„Drobiazg melodyjny” Bruce’a Checefsky’ego, 2006, 6 min
„Był sobie raz…” Waleriana Borowczyka, Jana Lenicy, 1957, 9 min
„Dom” Waleriana Borowczyka, Jana Lenicy, 1957, 11 min
„Sztandar Młodych” Waleriana Borowczyka, Jana Lenicy, 1957, 2 min

„Europa” Franciszki Themerson i Stefana Themersona, 1931–1932, 12 min.
Film powstał w oparciu o futurystyczny poemat Anatola Sterna „Europa”, opublikowany w 1929 roku. Film w 1940 roku został skradziony przez nazistów z laboratorium filmowego Vitfer w Paryżu, w 2019 roku został odnaleziony przez Instytut Pileckiego w Bundesarchiv w Berlinie.
Dzieło tworzy “ciąg obrazów luźno nawiązujących do tekstu wiersza, układających się w poetycką wizję współczesnego świata”. (...) Na film składają się fotogramy i kolaże Themersona, cyfry rzymskie oraz zdjęcia trikowe (animowane) lub specjalnie inscenizowane (na przykład ujęcie obżerającego się grubasa). Zainteresowanie i dyskusje, jakie wywołała, czynią z Europy niewątpliwie najważniejsze osiągnięcie polskiego filmu awangardowego przed II wojną światową.
Opis na podstawie tekstu Marcina Giżyckiego, “Kino a awangarda w Polsce przed rokiem 1939”, w: „Historie filmu awangardowego”, pod red. Ł. Ronduda, G. Sitek, Fundacja Okonakino, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Korporacja Ha!art, Warszawa-Kraków 2020, s. 65-76

„Przygoda człowieka poczciwego” Franciszki Themerson i Stefana Themersona, 1937, 8 min.
Wydarzenia fabularne filmu przedstawiają tytułowego człowieka poczciwego, niczym nie wyróżniającego się urzędnika, który przypadkowo słyszy w słuchawce telefonu słowa: „Nie będzie dziury w niebie, jeśli pójdziesz tyłem”. Rozpoczyna nietypową wędrówkę przez miasto. Jego działanie budzi wzburzenie – wyrusza za nim manifestacja z transparentami: „Na pewno będzie dziura w niebie” i „Precz z chodzeniem tyłem!”. Siedząc na kominie i przygrywając na flecie, człowiek poczciwy komentuje to krótko: „Bo trzeba się znać na przenośni, proszę państwa!”.
Ten gombrowiczowski w duchu film został zrealizowany w założonej przez Themersonów Spółdzielni Autorów Filmowych, a w główną rolę wcielił się księgowy SAF, Antoni Drążkowski. „Humoreska irracjonalna – w której każdy snadnie poetyczne możliwości człowieka poczciwego obejrzeć może”, jak mówił o filmie Stefana Themerson w wywiadzie udzielonym „Kurierowi Polskiemu”, wykorzystywała różnorodne środki artystyczne: przetwarzane zdjęcia aktorskie, liryczne fragmenty komponowane z abstrakcyjnych refleksów świetlnych, a także efekty malowane bezpośrednio na taśmie.
Opis na podstawie: Marcin Giżycki, „Awangarda wobec kina. Film w kręgu polskiej awangardy artystycznej dwudziestolecia międzywojennego”, Wydawnictwo Małe, Warszawa 1996; „Stefan i Franciszka Themerson. Poszukiwania wizualne”, kat. wystawy, Łódź 1981; Jolanta Lehmann, „Filmowa twórczość Themersonów”, w: „Z dziejów awangardy filmowej”, pod red. Alicji Helman, Uniwersytet Śląski, Katowice 1976.

„Apteka” Bruce’a Checefsky’ego, 2001, 5 min.
„Apteka” to afabularny film eksperymentalny z 1930 roku autorstwa Stefana i Franciszki Themersonów. Do jego realizacji Themersonowie wykorzystali stół trickowy własnego pomysłu. O szczególnym wyrazie artystycznym filmu decydowała gra świateł (miękkie, tańczące cienie uzyskane dzięki poruszaniu lampami nad stołem trickowym) i efekty wynikające z zestawienia negatywu taśmy z pozytywem.
Zdaniem Themersona, „Apteka” była pierwszym filmem, który wykorzystał i wprowadził w ruch statyczną technikę fotogramu, obecną przedtem jedynie w fotografii artystycznej. Choć w rzeczywistości podobne próby były już wcześniej podejmowane (np. przez Mana Raya czy Hansa Richtera), zaginiona „Apteka” jako pierwsza realizacja Themersonów zapisała się w historii polskiego filmu eksperymentalnego. Bruce Checefsky podjął próbę jej odtworzenia na podstawie zachowanych opisów filmu.
Opis na podstawie: Marcin Giżycki, „Awangarda wobec kina. Film w kręgu polskiej awangardy artystycznej dwudziestolecia międzywojennego”, Warszawa 1996; „Stefan i Franciszka Themerson. Poszukiwania wizualne”, kat. wystawy, Łódź 1981.
„Drobiazg melodyjny” Bruce’a Checefsky’ego, 2006, 6 min.
Odtworzony przez Bruce'a Checefsky'ego „Drobiazg melodyjny” to krótki film reklamowy zrealizowany przez Stefana i Franciszkę Themersonów w 1933 roku dla firmy galanteryjnej Wandy Golińskiej. Kilkuminutowa, udźwiękowiona reklama, emitowana w kinach przed seansami, powstała na skonstruowanym przez Stefana Themersona stole trickowym. Drobne przedmioty zostały ustawione na podświetlanej kalce, z której naświetlana była klisza.
W filmie reklamowym Themersonowie kontynuowali istotne dla całej ich twórczości poszukiwania w zakresie wzajemnej transpozycji dźwięku i obrazu – idei, którą wyraził Stefan Themerson już w 1928 roku w eseju poświęconym możliwościom radia.
Opis na podstawie: Marcin Giżycki, „Awangarda wobec kina. Film w kręgu polskiej awangardy artystycznej dwudziestolecia międzywojennego”, Warszawa 1996; „Stefan i Franciszka Themerson. Poszukiwania wizualne”, kat. wystawy, Łódź 1981.
„Mieczysław Szczuka - 5 momentów filmu abstrakcyjnego” Marcina Giżyckiego, 2006, 2 min.
Mieczysław Szczuka opublikował rysunek zatytułowany „5 momentów filmu abstrakcyjnego” w pierwszym numerze awangardowego pisma „Blok” (1924). Przedstawiał sekwencję elementów geometrycznych umieszczonych na jednej osi i oddzielonych pionowymi liniami. Obserwując podobieństwa figur i ich transformacje w kolejnych polach, Marcin Giżycki doszedł do wniosku, że rysunek przedstawia kolejne kadry niezrealizowanego filmu. Byłoby to pierwsze w Polsce studium filmu abstrakcyjnego.
Marcin Giżycki podjął próbę jego rekonstrukcji, wprowadzając rysunek w ruch i przypisując do każdego kadru pięć różnych nut, układających się w motyw muzyczny.

Opis na podstawie: Marcin Giżycki, „Awangarda wobec kina. Film w kręgu polskiej awangardy artystycznej dwudziestolecia międzywojennego”, Warszawa 1996; Marcin Giżycki, „Konstrukcja-reprodukcja. Grafika, fotografia i film w konstruktywizmie polskim”, „Kwartalnik filmowy” 2006, nr 54-55; Marcin Giżycki, „Walka o film artystyczny w międzywojennej Polsce”, Warszawa 1989

„Henryk Berlewi – Kinefaktura” Marcina Giżyckiego, 2012, 3 min.
Film jest animowaną wariacją na temat grafiki „Mechanofaktura” Henryka Berlewiego, awangardowego artysty związanego z konstruktywistyczną grupą Blok. W 1924 roku Berlewi ogłosił swoją teorię mechanofaktury – nowatorskiego rozwiązania w zakresie kształtowania obrazu, które zakładało zastąpienie zróżnicowanej faktury płótna jej dwuwymiarowymi, wizualnymi odpowiednikami: rytmem linii i płaszczyzn, formami geometrycznymi, gamą barwną zredukowaną do czerni, bieli i czerwieni.
Zmechanizowanie środków wyrazu miało pozwolić uzyskać efekt zróżnicowania fakturowego bez wykraczania poza „naturalną” dwuwymiarowość malarstwa. Ruch wynikający ze zrytmizowania obrazu był opisywany przez Berlewiego w sposób przypominający opis filmu – do tego odniósł się Marcin Giżycki, tworząc jego ruchomą rekonstrukcję.

„Był sobie raz…” Waleriana Borowczyka, Jana Lenicy, 1957, 9 min.
Film animowany, będący eksperymentem formalnym: ruchomy kolaż wycinanek z papieru, w którym figurom geometrycznym towarzyszą postaci wycięte ze starych gazet. „Był sobie raz…” przyniósł jego twórcom Walerianowi Borowczykow i i Janowi Lenicy międzynarodowy rozgłos.
Film został nagrodzony na MFF w Wenecji Złotym Lwem dla filmu eksperymentalnego w 1957 roku, Złotym Dukatem na MFF w Mannheim w 1958 roku i Syrenką Warszawską (Nagrodą Klubu Krytyki Filmowej SDP) w 1958 roku.

„Dom” Waleriana Borowczyka, Jana Lenicy, 1957, 11 min.
Ostatnie wspólne dzieło Waleriana Borowczyka i Jana Lenicy, którzy zrewolucjonizowali sposób tworzenia i postrzegania filmu animowanego. Film to ciąg krótkich epizodów, które układają się w fabularny i formalny kolaż. Widz obserwuje serię surrealistycznych wydarzeń, rozgrywających się w pokojach secesyjnej kamienicy. Twórcy połączyli elementy filmu aktorskiego z różnorodnymi rodzajami animacji. Na ekranie można zobaczyć m.in. wycinanki, kolaże, animację przedmiotów oraz wprawione w ruch fotogramy Étienne'a Julesa Mareya, fotografika i pioniera kinematografii.
„Dom” został nagrodzony Grand Prix podczas Międzynarodowego Konkursu Filmu Eksperymentalnego, zorganizowanego z okazji Wystawy Światowej EXPO-58 w Brukseli.
„Sztandar Młodych” Waleriana Borowczyka, Jana Lenicy, 1957, 2 min.
Film kombinowany zachęcający do czytania dziennika „Sztandar Młodych”, zmontowany z nagrań archiwalnych i zdjęć animowanych. Materiał nawiązuje do ówczesnych wydarzeń sportowych, polityczno-społecznych i kulturalnych.

*******

Bezpieczne zakupy w Bilety24. W przypadku odwołania wydarzenia, gwarantujemy automatyczny zwrot środków potwierdzony komunikatem wysyłanym na adres e-mail, podany podczas zakupu.

czytaj więcej o wydarzeniu

Warszawa

18.10.2022 , g. 17:00 (wtorek)

Kino Elektronik - Warszawa

info

Bilety na termin:
18.10.2022 , g. 17:00 (wtorek)

18.10.2022 , g. 17:00
Warszawa
Kino Elektronik - Warszawa
Kino Elektronik - Warszawa

Prowadzący zajęcia: dr Marcin Borchardt Filmy zaprezentowane w bloku: „Mieczysław Szczuka - 5 momentów filmu abstrakcyjnego” Marcina Giżyckiego, 2006, 2 min „Henryk Berlewi – Kinefaktura” Marcina Giżyckiego, 2012, 3 min „Europa” Franciszki Themerson i Stefana Themersona, 1931–1932, 12 min „Przygoda człowieka poczciwego” Franciszki Themerson i Stefana Themersona, 1937, 8 min „Apteka” Bruce’a Checefsky’ego, 2001, 5 min „Drobiazg melodyjny” Bruce’a Checefsky’ego, 2006, 6 min „Był sobie raz…” Waleriana Borowczyka, Jana Lenicy, 1957, 9 min „Dom” Waleriana Borowczyka, Jana Lenicy, 1957, 11 min „Sztandar Młodych” Waleriana Borowczyka, Jana Lenicy, 1957, 2 min „Europa” Franciszki Themerson i Stefana Themersona, 1931–1932, 12 min. Film powstał w oparciu...

info